Begin augustus verschijnt het zesde klimaatrapport van het IPCC of Intergovernmental Panel on Climate Change. De rapporten verzamelen en beoordelen het meest recente klimaatonderzoek wereldwijd. Maar wat is het IPCC, hoe gaan ze te werk en waarom zijn ze zo belangrijk voor de klimaatwetenschap en het klimaatbeleid?
Wat is het IPCC?
Het IPCC werd in 1988 opgericht door de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) en het Milieuprogramma van de Verenigde Naties en bestaat momenteel uit 195 lidstaten van over de hele wereld. Het IPCC verzamelt, analyseert en evalueert op regelmatige basis de wetenschappelijke, technische en socio-economische kennis omtrent klimaatverandering. De resultaten van deze evaluaties worden samengebracht in rapporten of zogenaamde Assessment Reports, waaraan honderden wetenschappelijke experts van over de hele wereld meewerken.
Wat doet het IPCC?
Voor de rapporten beoordelen de IPCC-experten op vrijwillige basis duizenden recente wetenschappelijke publicaties die jaarlijks worden gepubliceerd. Hierbij maken ze een uitgebreide samenvatting van de belangrijkste conclusies die doorgaans in drie delen worden gepubliceerd:
de wetenschappelijke basis van klimaatverandering,
de effecten en toekomstige risico’s ervan op fysische, biologische en menselijke systemen,
de mogelijke adaptatie- en mitigatiemaatregelen.
Wetenschap als basis voor klimaatbeleid
Intussen verschenen sinds de oprichting van het IPCC in 1988 vijf grote rapporten, die elk van belang zijn geweest voor het internationale klimaatbeleid.
1990: eerste evaluatierapport
Het eerste rapport stelde met zekerheid dat de gemiddelde toename in de temperatuur aan het aardoppervlak, het resultaat is van de toename in atmosferische broeikasgasconcentraties door menselijke activiteit. Het rapport onderstreepte hierbij het belang van klimaatverandering als een uitdaging met wereldwijde gevolgen die internationale samenwerking vereist. Deze conclusies leidden tot de totstandkoming van United Nations Framework Convention on Climate Change, een belangrijk internationaal verdrag om de opwarming van de aarde te beperken en om om te gaan met de gevolgen ervan.
1995: tweede evaluatierapport
De conclusies van het eerste rapport werden in het tweede rapport opnieuw bekrachtigd door de verdere toename in broeikasgasconcentraties en de resulterende toename in de gemiddelde globale temperatuur aan het aardoppervlak. Dit tweede rapport leverde belangrijk materiaal voor de uitwerking van het Kyoto Protocol in 1997, waarbij industrielanden zich voor het eerst ertoe verbonden om hun uitstoot van broeikasgassen te reduceren.
2001: derde evaluatierapport
Het derde rapport legde de nadruk op de gevolgen van de klimaatverandering en het belang om ons hieraan aan te passen (klimaatadaptatie).
2007: vierde evaluatierapport
Het vierde rapport besloot met grote zekerheid dat de klimaatverandering zich zal verderzetten. Het rapport vormde de basis voor een post-Kyoto-overeenkomst waarbij voor het eerst de noodzaak om onder 2°C te blijven, werd aangehaald.
2013-2014: vijfde evaluatierapport
Het voorlopig laatste en vijfde evaluatierapport bevestigde eerdere conclusies: de waargenomen opwarming sinds de jaren 1950 is ontegensprekelijk en menselijke activiteit is de voornaamste oorzaak. Het rapport leverde de wetenschappelijke basis voor het Akkoord van Parijs dat als doel heeft om de wereldwijde temperatuurstijging onder de 2°C of liefst 1,5°C te houden t.o.v. de pre-industriële niveaus.
Naast de algemene rapporten, publiceert het IPCC ook speciale rapporten waarin specifieke onderwerpen worden bestudeerd. Zoals bijvoorbeeld de gevolgen van 1,5°C opwarming en het verband tussen klimaatverandering en het landgebruik, ijs en oceanen.
Binnenkort in augustus verschijnt het eerste deel (over de wetenschappelijke basis van klimaatverandering) van het zesde IPCC-rapport. De volgende delen van het rapport zullen in de loop van 2022 gepubliceerd worden.
Open en transparante werkwijze
Een open en transparante werkwijze staat centraal in het IPCC-proces. De IPCC-rapporten worden in verschillende fasen geschreven en beoordeeld. Naast de auteurs dragen ook duizenden deskundigen bij zodat de rapporten alle wetenschappelijke informatie op een objectieve en volledige manier samenbrengen.
Onze wetenschapper Rafiq Hamdi is hoofdauteur van één van de hoofdstukken van het zesde rapport dat in augustus verschijnt. Hij vertelt ons over de werkwijze waarop de rapporten geschreven worden:
“Onze teksten ondergaan tal van evaluaties, zowel intern door mede-auteurs van andere hoofdstukken als extern door andere wetenschappers en overheden. Bij elke evaluatie ontvangen we duizenden opmerkingen die we verwerken en implementeren. Dit doen we in overleg met de hoofdauteurs van de verschillende hoofdstukken zodat we een finale versie krijgen die consistent en samenhangend is met de andere hoofdstukken.”
Bovendien hanteert het IPCC een duidelijke, formele en genuanceerde communicatiestijl. Zo worden definities gebruikt om de mate van zekerheid aan te geven bij de conclusies van de wetenschappers.
“Als auteur moeten we naast de evaluatie van de wetenschappelijke literatuur op basis van ieders expertise, ook rekening houden met definities en richtlijnen van het IPCC, zoals bijvoorbeeld de mate van zekerheid van bepaalde conclusies”, vult Rafiq aan.
Relevant voor klimaatwetenschap en klimaatbeleid
De IPCC-evaluatierapporten zijn relevant voor zowel wetenschap als beleid. Het IPCC doet zelf geen wetenschappelijk onderzoek, maar hun rapporten vormen wel een essentieel naslagwerk voor wetenschappers: ze bieden een objectief en volledig overzicht van het meest recente klimaatonderzoek en geven aan of er voor bepaalde onderwerpen meer onderzoek nodig is.
Daarnaast leveren de rapporten een belangrijke wetenschappelijke basis voor regeringsonderhandelingen omtrent klimaatbeleid en gaven ze in het verleden meermaals de aanzet tot de ontwikkeling van belangrijke internationale akkoorden en verdragen (zie boven). Op die manier zijn de IPCC-evaluaties beleidsrelevant maar niet beleidsvoorschrijvend: ze beschrijven hoe het klimaat in de toekomst verder kan evolueren volgens verschillende scenario's en de mogelijke risico’s die hiermee gepaard gaan, zonder hierbij op te leggen welke maatregelen beleidsmakers dienen te nemen.
Neem begin augustus zeker een kijkje op onze nieuwspagina waar jullie de belangrijkste conclusies van het nieuwe IPCC-rapport zullen kunnen terugvinden.
