Op woensdag 14 juli en donderdag 15 juli situeerde zich een stationaire depressie boven Duitsland met als gevolg heel hevige neerslag in het oosten van België.
Rond dit lagedrukgebied bevond zich een zone van vochtige en onstabiele lucht die gevoed werd door warme lucht die zich langs Centraal en Oost-Europa (waar zich onweders ontwikkelden) verplaatste. Het lagedrukgebied bereikte vervolgens via Duitsland en Nederland de oostelijke helft van ons land in de vorm van een occlusie (band van zachte en vochtige lucht gevangen tussen koelere droge lucht). Naast de hoge vochtigheid en - oorspronkelijk - behoorlijk warme lucht, werkten ook meerdere troggen de opstijgende lucht in de hand. De regenzone strekte zich in noordoostelijke richting uit over ons land, waardoor dezelfde regio's langdurig getroffen werden door intense neerslag. Het orografisch effect van de Ardennen en de Hoge Venen vormde bovendien een versterkende factor.
De depressie en de actieve occlusie die er rond circuleerde (zoals weergegeven in de onderstaande kaart) waren praktisch stationair. Een dergelijke context is beter bekend onder de naam "blokkade". In dit geval gaat het om een lagedrukblokkade met aanhoudende neerslag over dezelfde regio's gedurende vele uren (of zelfs langer dan een dag), wat leidde tot extreme neerslagtotalen. Wanneer er een blokkade ontstaat met een hogedrukgebied, kan dit in de lente of zomer ook leiden tot periodes van droogte of tot hittegolven.
Kaart met de hoogtedepressie in het midden van Zuid-Duitsland op donderdag 15 juli om 14.00 uur, met het bijbehorende neerslagveld (ECMWF-modelvoorspellingen). De zeer actieve regenachtige storing die rond de depressie circuleert, wordt benadrukt door aanzienlijke neerslagtotalen boven Noordwest-Duitsland, Nederland, België en Noordoost-Frankrijk.
De gemeten neerslaghoeveelheden waarover we momenteel beschikken tussen 13 en 15 juli in het oosten en het centrum van het land, zijn voornamelijk heel hoog en soms zelfs extreem. Voor de pluviometers van de SPW MI (Service Publique de Wallonie - Mobilité et Infrastructures) in Jalhay (271,5 mm), Spa (217,1 mm) en Neu-Hattlich (189,0 mm), en die van Mont Rigi van het KMI (192,4 mm), tonen de 48u-hoeveelheden een terugkeerperiode van meer dan 100 jaar. De rest van de metingen die momenteel beschikbaar zijn, zoals zichtbaar op de onderstaande kaarten, tonen terugkeerperiodes van tenminste 30 jaar voor dergelijke neerslaghoeveelheden in 24u en 48u.
Voorlopige kaarten met de neerslaghoeveelheden geregistreerd tussen 14 en 15 juli 8u lokale tijd (LT).
Op de tweede kaart zien we dat de geregistreerde hoeveelheden op 15 juli nog steeds rond de 15 tot 30 mm zijn, bovenop wat er de dag ervoor al gevallen was. Op donderdag 15 juli trok de intense neerslagzone over andere delen van ons land: tussen het noorden van de provincies Antwerpen en Limburg, en het oosten van Henegouwen en het zuiden van de provincie Namen. Dit zorgde opnieuw voor veel neerslag, vooral in het zuiden van Brussel en een deel van Waals-Brabant.
Voorlopige kaarten met de neerslaghoeveelheden geregistreerd tussen 15 en 16 juli 8u lokale tijd (LT).
Hieronder de zeer lange neerslagperiode van 13 tot 15 juli 2021 zoals waargenomen door onze radar in Wideumont. Het uur is aangeduid in Universele Tijd (UT).
De Overheidsdienst Mobiliteit en Infrastructuur van Wallonië (Service Public de Wallonie Mobilité et Infrastructures) en het Departement Waterwegen (Département des Voies Hydrauliques) staan permanent in contact met het KMI, gezien zij verantwoordelijk zijn voor het niveau van de waterlopen en de dammen. De evolutie van de waarschuwingen voor overstromingen en de actuele situatie kan gevolgd worden via de website infocrue.wallonie.be.
Werd deze hevige neerslag versterkt door klimaatverandering?
Om de link te maken tussen de extreme neerslaggebeurtenissen van de voorbije dagen en de klimaatverandering is een attributie-onderzoek nodig. Hierbij wordt op basis van waarnemingen en klimaatmodellen nagegaan in hoeverre de klimaatverandering de kans op een specifiek extreem weerfenomeen vergroot. Natuurlijk ligt het voorkomen van zo'n extreme neerslag in lijn met wat we kunnen verwachten door de klimaatopwarming. Een van de mechanismen hierbij is dat een warmere atmosfeer meer waterdamp kan vasthouden vooraleer ze verzadigd raakt, waardoor het langer zal duren vooraleer het regent. Eens het regent kan de intensiteit sterker zijn.
Het IPCC waarschuwde ook al vanaf het eerste rapport in 1990 voor de verwoestende effecten van de verstoring van de hydrologische cyclus als gevolg van klimaatverandering: enerzijds periodes van hevigere neerslag en anderzijds ernstigere droogtes.
Onze gedachten gaan uit naar de slachtoffers en hun familie op deze tragische dagen.
